Katedra Studiów Rodziny i Patologii Społecznej

Katedra Studiów Rodziny i Patologii Społecznej

Powstała z połączenia Zakładu Psychospołecznych Badań nad Rodziną (którego twórcą i kierownikiem była prof. nadzw. dr hab. Maria Ziemska) oraz Zakładu Studiów Patologii Społecznej (którego twórcą i kierownikiem był prof. nadzw. dr hab. Andrzej Mościskier). Tematyka badawcza i dydaktyczna w Katedrze skupia się wokół zagadnień małżeństwa i rodziny, patologii społecznej oraz socjologii ewolucyjnej.

Skład osobowy:

• prof. dr hab. Anna Kwak – kierownik Katedry
• dr hab. Mariola Bieńko, prof. ucz
• dr Magdalena Rosochacka-Gmitrzak
• dr Mateusz Glinowiecki
• dr Paulina Trojanowska-Malinowska

Doktoranci:

mgr Ewelina Baczkowska, mgr Weronika Elwertowska, mgr Marta Nowak- Bełsznowska, mgr Weronika Urban, mgr Paulin Trojanowska, mgr Anna Walczak.

Byli pracownicy Katedry:

• dr hab.Andrzej Mościskier, prof. UW
• dr Ewa Wideł

Dydaktyka realizowana przez pracowników Katedry

1. Przedmioty ogólnouniwersyteckie - Patologia społeczna z elementami kryminologii; Socjologia ewolucyjna; Socjologia rodziny

2. W ramach programu studiów stacjonarnych i niestacjonarnych w ISNS prowadzone są dwie ścieżki specjalizacyjne związane z problematyką rodziny:

   a) Praca w środowisku rodzinnym – ścieżka na poziomie licencjackim; program przekazuje wiedzę, w zakresie podstawowym, na temat psychospołecznych i kulturowych uwarunkowań funkcjonowania rodziny oraz umiejętności niezbędnych do pracy z rodziną koncentrującej się wokół wsparcia, rozwoju oraz kompensacji deficytów środowiska rodzinnego. W ofercie dydaktycznej zwraca się uwagę na zasoby tkwiące w rodzinie, zagrożenia w/dla funkcjonowania rodziny, interdyscyplinarne sposoby wspierania rodziny. Ścieżka przygotowuje do szeroko rozumianej pracy na rzecz rodziny (w tym funkcji konsultanta rodziny) poprzez budowanie wizerunku i promocji rodziny w rzeczywistości społecznej, absolwenci mogą podejmować pracę np. w instytucjach użyteczności publicznej, mediach, NGO’s;

   b) Socjologia małżeństwa i rodziny – specjalista do spraw rodziny - ścieżka na poziomie magisterskim; program specjalizacji oferuje interdyscyplinarną wiedzę o rodzinie - zapoznaje z koncepcjami przemian i zagrożeń w ujęciu mikro- i makrospołecznym; z dokonującymi się zmianami w zakresie modeli stylów życia, nowego charakteru więzi i pełnienia ról; znaczenia rodziny jako kapitału społecznego w sensie jednostkowym i społecznym. Profil ścieżki stwarza szansę na pełnienie funkcji eksperta i konsultanta w ramach krajowych programów profilaktycznych, naprawczych i kompensacyjnych na rzecz dziecka i rodziny, w unijnych programach dotyczących profilaktyki i wspierania rodziny. Przygotowuje do projektowania akademickich projektów badawczych oraz własnych projektów dla zorganizowania pracy z rodziną.

3. Prowadzone są również prace licencjackie i magisterskie.

4. Katedra prowadzi Studia podyplomowe: a) Podyplomowe Studium Edukacji Niezależnej – dwuletnie; utworzone w roku 1992 przez prof. dr hab. Marię Ziemską jako odpowiedź na zainteresowanie nurtem pedagogiki Rudolfa Steinera, znanym obecnie na całym świecie. Studia są atrakcyjną ofertą dla osób zainteresowanych problematyką, adresowane są w szczególności dla nauczycieli przedszkoli i szkół waldorfskich. Placówki waldorfskie cieszą się w Polsce szerokim uznaniem ze względu na unikalną metodykę pracy i zindywidualizowane podejście do dziecka. Nabytą wiedzę i umiejętności z powodzeniem można wykorzystać zarówno w placówkach waldorfskich, jak i w innych (w tym państwowych i prywatnych). Obecnie kierownikiem Studium jest dr Magdalena Rosochacka-Gmitrzak;

   b) Podyplomowe Studia Organizacji Pracy z Seniorami – roczne, odpowiadają idei budowania społeczeństwa dla wszystkich pokoleń. Celem studiów jest dostarczenie wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu wspierania zasobów seniorów w środowisku rodzinnym, lokalnym i instytucjonalnym. Program studiów łączy interdyscyplinarną wiedzę teoretyczną dotyczącą starzenia się i starości (m.in. z obszaru socjologii, psychologii, socjologii kultury i polityki społecznej) z prezentacją praktycznych doświadczeń i dobrych praktyk pracy z seniorami w Polsce i za granicą. Studia odpowiadają na nowe wyzwania rynku pracy związane ze starzeniem się społeczeństwa i rosnące zapotrzebowanie na pracowników przygotowanych do pracy z seniorami, korzystających z narzędzi zarządzania wiekiem. Wzrost populacji osób starszych prowadzić będzie do rozwoju specjalistycznych usług i produktów adresowanych do osób starszych – m.in. w obszarze edukacji, kultury, technologii, turystyki, usług medycznych, pomocy społecznej i innych. Proces ten sprzyjać będzie także rozwojowi ‘srebrnej gospodarki’ (silver economy), a tym samym kreowaniu nowych miejsc pracy. Kierownictwo studiów – prof. dr hab. Anna Kwak, dr Magdalena Rosochacka-Gmitrzak.

   c) Podyplomowe Studium Problemów Rodziny - trwa trzy semestry; adresowane jest do osób zainteresowanych pracą z rodziną i dzieckiem; oferuje dwie ścieżki specjalizacyjne – Praca z rodziną i Przygotowanie do życia w rodzinie. Program zawiera treści na temat funkcjonowania współczesnej rodziny oraz przygotowuje do prowadzenia działań profilaktycznych w obszarze środowiska rodzinnego. Umożliwia zdobycie kompetencji dla realizacji zadań edukacyjnych, organizacyjnych i pomocowych. Kierownik: dr Ewa Wideł – obecnie zawieszone.

Główne zakresy tematów badawczych członków Katedry Studiów Rodziny i Patologii Społecznej:

Dr hab. Mariola Bieńko, prof. ucz.– Intymne praktyki codzienności (Intimate practices of everyday life).  Badania skupiają się wokół ściśle powiązanych ze sobą zagadnień, których osią są intymne i prywatne praktyki kultury codzienności. Dotyczą życia osobistego (małżeństwa, rodziny oraz bliskich związków) z punktu widzenia intymnych relacji, codziennych praktyk, stosunku do ciała, nowych technologii intymności w powiązaniu z płcią i seksualnością.  Tematyka badań uwzględnia także zagadnienia wychowania i edukacji seksualnej, seksualnych kontekstów dzieciństwa, zagadnień cielesności, intymności oraz obyczajowości kulinarnej w sferze prywatnej i publicznej. 

Skarżypyty, donosiciele, sygnaliści?. Studium socjologiczno-prawne (współredaktorki Arcimowicz, B. Łaciak-2018}; Małżeństwo i rodzina w ponowoczesności (współredaktorka tomu Societas/Communitas A. Kwak 2016); Prywatne oraz publiczne obszary wychowania i edukacji seksualnej (współredaktorka tomu Societas/Communitas M. Woźniak 2017); Gniazdowanie a zmiana pokoleniowa (współredaktorka tomu Societas/Communitas A. Kwak- 2017); Wciąż jeszcze w gnieździe rodzinnym? Socjologiczne spojrzenie na młodych dorosłych (współautorki A. Kwak, M. Rosochacka-Gmitrzak-2017); Obrazy życia rodzinnego i intymności. Książka dedykowana Profesor Annie Kwak (współredaktorki M. Rosochacka-Gmitrzak, E. Wideł- 2020); Publiczny i prywatny obraz bliskich związków (współautorka A. Kwak- 2020); Wybrane ostatnie artykuły: New, Precarious Adulthood: Kidults in the ‘Crowded Nest’ (2019); Etykiety „pedał” i „lesba” w heteronormatywnej rzeczywistości społecznej. próba analizy (2020); Społeczne tworzenie tożsamości seksualnej w heteronormatywnej praktyce językowej (2021)

Prof. dr hab. Anna Kwak – Rodzina w procesie przemian (Family in the process of change)

Prowadzona analiza przemian jakim podlega rodzina pozwala na poszerzenie wiedzy o rodzinie, na poznanie nowych zjawisk i ich rozwoju (zwłaszcza kohabitacje, LAT, dobrowolna bezdzietność w małżeństwie), roli małżeństwa i rodziny obecnie; śledzenie trendów zmian pokoleniowych w zakresie życia małżeńskiego i rodzinnego oraz rozwoju alternatywnych form realizacji życia osobistego. Zmiany zachodzące w życiu społecznym przekładają się na stosunek jednostek do małżeństwa i rodziny ale też odnoszą się do zmian w ich społecznym odbiorze. 

Więź osobowa w rodzinach rekonstruowanych (1990); Rodzina i jej przemiany (1994); Rzeczywistość praw dziecka w rodzinie (współautor A. Mościskier-2002), Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja (2005); Gender regimes in transition in Central and Eastern Europe (współautorka G. Pascall-2005). Redakcja prac: Wybrane problemy pracy socjalnej (1996); Edukacja do pracy socjalnej (współredaktor A. Mościskier-1997); Social change, social policy and social work in the New Europe (współredaktor R. Dingwall-1998); Z opieki zastępczej w dorosłe życie (2006); Rodzicielstwo- między domem, prawem, służbami społecznymi (2008); Wielość spojrzeń na małżeństwo i rodzinę (współredaktorka M. Bieńko -2012)

W kręgu zagadnień pracy socjalnej (współredaktorka E. Wyrwich-Hejduk- 2012); Współczesne związki heteroseksualne: małżeństwa (dobrowolnie bezdzietne), kohabitacje, LAT (2014); Wciąż jeszcze w gnieździe rodzinnym? Socjologiczne spojrzenie na młodych dorosłych (współautorki M. Bieńko, M. Rosochacka-Gmitrzak-2017); Małżeństwo i rodzina w ponowoczesności (współredaktorka tomu Societas/Communitas M. Bieńko 2016); Gniazdowanie a zmiana pokoleniowa (współredaktorka tomu Societas/Communitas M. Bieńko 2017); Publiczny i prywatny obraz bliskich związków (współautorka M. Bieńko- 2020); Ostatnie artykuły.: Wychodzenie kobiety z cienia jednej roli – zmiany i ograniczenia (2019); Od rodziny nuklearnej Talcotta Parsonsa do wielości form życia rodzinnego współcześnie (2019); Rodzicielstwo w postaci maternal gatekeeping. Analiza zjawiska (2021); The Polish family in transition: a shift towards greater gender equality? ( 2022)

Dr Magdalena Rosochacka-Gmitrzak – Seniorzy w rodzinie i społeczeństwie ( Seniors in family and society). Badania dotyczą opieki nad starszymi, niesamodzielnymi kobietami sprawowanej/ dostarczanej przez mężów lub życiowych partnerów. Zagraniczna literatura przedmiotu określa mężczyzn podejmujących się opieki nad żonami/partnerkami mianem >>ukrytych i zapomnianych<< (hidden and forgotten). Ryzyko zostania opiekunem żony gwałtownie wzrasta po 75 r.ż. Realizowane badania umożliwią poznanie specyfiki tego zagadnienia, nieobecnego dziś w socjologicznej refleksji nad problemem starzenia się. 

artykuły: Atrakcyjność jako cecha rodzin wiejskich i miejskich w opinii młodzieży (2009); Wsparcie opiekunów nieformalnych – w stronę równowagi społecznych oczekiwań i opiekuńczych możliwości rodzin (2011); Niezła bajka: coś z komuny i kibucu, czyli o antydomach spokojnej starości i cohousingu – doświadczenia zagraniczne (2011); Przyszłość pracy socjalnej z osobami starszymi: między wiedzą, sztuką a praktyką (2011; 2012); Starzenie się w miejscu zamieszkania – w stronę szerszego rozumienia koncepcji (2013); Wyzwania dla polityki społecznej w obliczu demograficznych przemian (2013); Przyjazne seniorom i wszystkim pokoleniom? Polityki miejskie w kontekście wyzwań inteligencji generacyjnej (w druku); współredakcja tomu : Dialog międzypokoleniowy. Między ideą a praktyką. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich (w druku)

Wciąż jeszcze w gnieździe rodzinnym? Socjologiczne spojrzenie na młodych dorosłych (współautorki M. Bieńko, A. Kwak -2017); Obrazy życia rodzinnego i intymności. Książka dedykowana Profesor Annie Kwak (współredaktorki: M. Bieńko, E. Wideł- 2020); artykuły: I, the wife’s carer. Men from The Traditionalists/Silent generation on their (new) identity (2020); I, the wife’s carer. Men from The Traditionalists/Silent generation on their (new) identity (2021)

Dr Mateusz Glinowiecki –Rodzina w obliczu choroby psychicznej (Family facing a mental illness). Badania skupiają się wokół trzech zasadniczych aspektów: wpływu choroby psychicznej na rodzinę, roli rodziny w sytuacji choroby psychicznej bliskiej osoby oraz budowania wokół osób chorujących psychicznie sieci wsparcia społecznego. Ważne miejsce zajmuje również analiza dziejącego się obecnie procesu deinstytucjonalizacji praktyk pomocowych dla tej grupy osób, polegającego na przejściu od modelu azylowego (proponującego leczenie w placówce) do modelu środowiskowego, w którym chory oraz jego bliscy mają mieć zapewnione różnorodne formy wsparcia, świadczone w formie otwartej.

Zajmuje się problematyką socjologii rodziny, socjologii zdrowia. Szczególną uwagę skupia na rodzinie doświadczającej choroby psychicznej jednego z członków. Uczestniczy w projektach dotyczących analizy procesu deinstytucjonalizacji praktyk pomocowych. Ekspertyza w ramach projektu IDOI: Deinstytucjonalizacja praktyk pomocowych - osoby w kryzysach psychicznych. Związany ze Stowarzyszeniem Rodzin i Przyjaciół Osób z Zaburzeniami Psychicznymi „INTEGRACJA” .

Publikacje: Chory na schizofrenię w rodzinie i w środowisku społecznym – potrzeba wsparcia. Analiza socjologiczna (2019); Artykuły: Rodzina w obliczu choroby psychicznej bliskiej osoby 2015; Specyfika gniazdowania osób chorych na schizofrenię 2017; Od azylu do środowiska. Praktyki pomocowe adresowane do osób w kryzysach psychicznych (2023); Zarządzanie relacjami z interesariuszami w sferze publicznej - działania public affairs (2023);

Dr Paulina Trojanowska-Malinowska – Przemiany poziomu wiedzy z zakresu edukacji psychoseksualnej wśród młodzieży i młodych dorosłych (Changes in the level of knowledge in the field of sex education among teenagers and young adults). Celem badań jest analiza zasobu wiedzy na temat seksualności człowieka posiadanej przez nastolatki oraz młodych dorosłych, uzyskanej w procesie edukacji psychoseksualnej. Prowadzone badania służą także poznaniu  źródeł edukacji seksualnej, ocenę ich przydatności oraz sprawdzenie jej dostosowania do aktualnego stanu wiedzy. Zgodnie z definicją Międzynarodowej Organizacji Zdrowia WHO, edukacja psychoseksualna przekazuje oraz umożliwia zdobycie informacji o poznawczych, emocjonalnych, społecznych, interaktywnych oraz fizycznych aspektach seksualności.

Zajmuje się problematyką rodziny, edukacją psychoseksualną. Uczestniczyła w zespole badawczym projektu „Kontrola realizacji prawa młodzieży do edukacji seksualnej” na zlecenie Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny (kier. merytoryczny: Z. Izdebski). Artykuły: Seksualizacja dzieci i młodzieży – przyczyny, przejawy, konsekwencje i propozycje przeciwdziałania (2014); Młodzieżowe poradniki o seksie- wizerunek rodziny, małżeństwa, bliskich związków, rodzicielstwa oraz seksualności (2016); Grupa Edukatorów Seksualnych „Ponton” – poradnictwo, edukacja, rzecznictwo – opis działalności (2017),

Wspólne projekty badawcze: 

A .Kwak, M. Bieńko, M. Rosochacka-Gmitrzak – Opóźnianie wychodzenia z domu rodzinnego (gniazdowanie) – obraz  dorosłych dzieci. Uzyskane wyniki pokazują  punkt widzenia młodych dorosłych na własne życie prywatne, relacje z  rodzicami, budowanie bliskich związków,  poczucie postrzegania siebie w świecie pozarodzinnym (z udziałem we wstępnej fazie dr E. Wideł) 

A .Kwak, M. Bieńko - Realia życia w rodzinie z gniazdującym potomstwem z perspektywy doświadczeń ich  rodziców. Badania służą poznaniu  postrzegania przez rodziców sytuacji przedłużonego wspólnego mieszkania  z ich dorosłym potomstwem 

M. Bieńko, A. Kwak – Kobiece/męskie ciało jako projekt w procesie medykalizacji życia codziennego. Badania  są próbą eksploracji praktyk cielesnych jako nośników znaczeń w sferze prywatnej i publicznej. Celem tego projektu badawczego jest prześledzenie procesu medykalizacji ciała poprzez korzystanie z usług medycyny estetycznej i chirurgii plastycznej.

A .Kwak, M. Bieńko, Publiczny i prywatny obraz bliskich związków.  Badanie obejmowało dwa zakresy analizy – (1) rozumienia bliskości oraz znaczenia relacji bliskości w związku, (2) bycia w bliskim związku heteroseksualnym, takim jak kohabitacja  i  LAT

A .Kwak, M. Bieńko – Funkcjonowanie rodziny i relacje między członkami rodziny w czasie pandemii z punktu widzenia czterech pokoleń. Analiza wpływu pandemii na życie rodzinne i relacje między członkami rodziny. Projekt realizowany z włączeniem studentów ścieżki specjalizacyjnej związanej z problematyką rodziny (Praca z dzieckiem i rodziną – profilaktyka, wsparcie, kompensacja)

A .Kwak, M. Bieńko  - Młode pokolenie o małżeństwie i rodzinie  – rola rodziny pochodzenia. Projekt skupiony na rodzinie i relacjach z rodzicami w przekazie młodzieży studiującej. Badania prowadzone na Ukrainie, Litwie, Polsce (w Warszawie oraz Rzeszowie). Realizacja projektu z udziałem studentów ścieżki specjalizacyjnej związanej z problematyką rodziny  (Praca z dzieckiem i rodziną – profilaktyka, wsparcie, kompensacja) oraz dr E. Wideł

Projekt IDUB kierowany przez dr hab. prof. ucz. M. Bieńko realizowany z udziałem  wszystkich członków Katedry:  Dynamika i charakter relacji między organizacjami, rodzinami polskimi i ukraińskimi w procesie wsparcia. Badania o charakterze eksploracyjnym służące poznaniu procesu tworzenia nowych sieci pomocy – wolontariuszy, ekspertów, rodzin polskich i ukraińskich. 

Projekt IDUB kierowany przez dr M. Glinowieckiego : Udział mieszkalnictwa chronionego w wychodzeniu ze społecznej roli chorego. Badania obejmują osoby w kryzysach psychicznych zamieszkujące mieszkania chronione. Celemjest określenie czy i w jakich aspektach ta forma wsparcia pomaga w procesie z wychodzenia z parsonsowskiej roli chorego (psychicznie).

Uniwersyteckie Obserwatorium Deinstytucjonalizacji Praktyk Pomocowych (UODI) - projekt kierowany przez dr hab. prof. ucz. Marka Rymszę dotyczący deinstytucjonalizacji działań pomocowych skierowanych do różnych grup odbiorców (m.in. osób niepełnosprawnych, osób w kryzysach psychicznych, osób uzależnionych, osób w kryzysie bezdomności, osób pozostających w pieczy zastępczej). W projekcie w charakterze ekspertów uczestniczą (między innymi) dr hab. prof. ucz. M. Bieńko (tematyka bezdomności - 1 edycja, zawód streetworkera - 2 edycja), dr M. Glinowiecki (tematyka zdrowia psychicznego - 1 edycja, zawód asystenta zdrowienia - 2 edycja) oraz dr M. Rosochacka-Gmitrzak (zawód opiekuna osoby starszej - 2 edycja).

W ramach programu Nowe Relacje finansowanego ze środków Help Age International i Fundacji Conrada N. Hiltona zadanie badawcze Jak w domu? Czego nauczyliśmy się o budowaniu relacji i włączaniu społecznym osób uchodźczych 50+ z Ukrainy, kierowane przez dr Magdalenę Rosochacką-Gmitrzak.