Ośrodek Badań Młodzieży

Ośrodek Badań Młodzieży w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego powstał w lipcu 1991 roku, po likwidacji (w styczniu 1991 roku) resortowego Instytutu Badań Problemów Młodzieży (IBPM). Jeszcze w "schyłkowym okresie" IBPM grupa pracowników zaczęła organizować regularne, otwarte seminaria instytutowe poświęcone problemom młodzieży. Dr Barbara Fatyga i mgr Jadwiga Siemaszko po nawiązaniu kontaktu z prof. Pawłem Czartoryskim i Jakubem Wygnańskim przygotowały materiały dla tzw. strony opozycyjnej podstolika młodzieżowego przy "Okrągłym Stole". Z tego spotkania narodziła się również - współpracująca ściśle z Zespołem przyszłego OBM do połowy lat 90. - Fundacja "Bez względu na niepogodę". W Fundacji współistniały dwa podstawowe ogniwa: Bank danych o organizacjach pozarządowych KLON (J. Wygnański i jego współpracownicy) oraz Młodzieżowa Agencja Pracy (to inicjatywa naszych koleżanek: mgr Ewy Giermanowskiej i mgr Ewy Czarnockiej, które następnie z pomocą mgr Jerzego Puchalskiego i mgr Wojciecha Giermanowskiego ofiarnie ją prowadziły).

W 1989 roku w IBPM z naszej inicjatywy zorganizowano spotkanie organizacji i grup młodzieżowych (legalnych i "nielegalnych"). Od 1988 roku trwały już badania tego rodzaju grup prowadzone przy pomocy biograficznego wywiadu narracyjnego przez dr Barbarę Fatygę, mgr Małgorzatę Adamską i mgr Roberta Lipkę (pomagały nam mgr Jadwiga Siemaszko i mgr Ewa Ostrowska).W innym zespole, kierowanym przez dr Grzegorza Nowackiego powstał informator o grupach i organizacjach młodzieżowych ówcześnie obecnych na młodzieżowej scenie publicznej (przygotował go zespół w składzie: mgr Małgorzata Adamska, mgr Hanna Andrzejczyk, mgr Janusz Kowalski, mgr Joanna Kowalczewska, dr Krystyna Narwicz, mgr Iwona Słowik, dr Andrzej Sztylka, mgr Anna Tyszkiewicz i dr Stanisław Wąsowicz). Ponadto przyszli członkowie Zespołu OBM zrealizowali kilka innych ciekawych tematów badawczych: "Młodzież polska 88'" (z udziałem Michała Szymańczaka); "Świadomość potoczna pokoleń młodych Polaków. Analiza materiałów pamiętnikarskich" (Fatyga, Siemaszko); "Idea porozumienia narodowego i reform w świadomości młodzieży" (z udziałem Grażyny Fluderskiej, Jerzego Puchalskiego); "Bezpieczeństwo ekologiczne w świadomości młodzieży" oraz "Wychowanie estetyczne młodzieży szkół średnich" (z udziałem Marka Kłosińskiego), "Społeczne problemy przejścia młodzieży od nauki do pracy" (z udziałem Ewy Giermanowskiej) i inne. IBPM został jednak zlikwidowany, mimo sensownego planu jego naprawy, który przedstawialiśmy władzom wspólnie z młodymi pracownikami reprezentującymi odmienne od naszych opcje i wybory światopoglądowe: (Związek Nauczycielstwa Polskiego i PZPR - co było wtedy ewenementem, bo w innych upadających instytutach trwała przede wszystkim "walka ideologiczna").

Historia powstania OBM stanowi dobry przykład przekształceń w funkcjonowaniu nauki w Polsce po 1989 roku. Do "heroicznych" momentów tej historii należy półroczny okres przebywania Zespołu na zasiłku dla bezrobotnych. W tym czasie "grupa szturmowa" (dr Fatyga, mgr Adamska i Janusz Andruszkiewicz wspomagana przez nieżyjących już prof. P.awła Czartoryskiego i prof. Hannę Świdę-Ziembę oraz prof. Jacka Kurczewskiego i Jakuba Wygnańskiego) walczyła o powstanie OBM. Po likwidacji IBPM Zespół odbywał regularne spotkania naukowe najpierw w prywatnych mieszkaniach, później w maleńkim pokoiku, (który udostępniła nam Pani Anna Popowicz - ówczesna Pełnomocnik Rządu RP d/s Kobiet i Rodziny), a jeszcze później w gmachu YMCA. W tym pierwszym okresie powstała idea funkcjonowania OBM jako placówki, która nie tylko prowadzi interdyscyplinarne badania młodzieży, ale także włącza się w działania na rzecz młodego pokolenia Polaków i współpracuje ze środowiskami młodzieżowymi. Uznaliśmy, że naszą "przepustką do nowych czasów" będzie "Raport o młodzieży" ("Report on Polish Youth") - dwujęzyczne wydawnictwo, które ukazało się w 1992 roku dzięki wysiłkowi Zespołu i licznych życzliwych nam ludzi, ale także dzięki dużej pomocy naszego kolegi mgr Michała Szymańczaka, który już wtedy rozstawał się z nami przechodząc do pracy w YMCA.

W związku z przeniesieniem się na Uniwersytet zespół OBM, oprócz działalności naukowo-badawczej i praktycznej na rzecz młodzieży, zaczął brać udział także w dydaktyce uniwersyteckiej na nowo utworzonym kierunku studiów: stosowane nauki społeczne. Nowe miejsce wymagało od nas nowego sposobu funkcjonowania oraz ułożenia na nowo zarówno wzajemnych relacji, jak i relacji z otoczeniem zewnętrznym. Stopniowo z Zespołu odeszli Koledzy, którzy nie czuli się dobrze prowadząc zajęcia, a także ci, którzy nie chcieli się poddać rygorowi "robienia stopni”. Ci, którzy pozostali zgodzili się, że:

• OBM jest przede wszystkim Zespołem naukowo-badawczym; nasza obecność w nauce wymaga stale aktualizowanej wiedzy o młodzieży oraz regularnych publikacji;
• Zespół konsoliduje stale prowadzone seminarium naukowe (od początku we wtorki, w godzinach od 13.00-15.00), wspólna praca nad projektami badawczymi oraz "firmowe" publikacje OBM;
• każdy członek Zespołu ma ponadto własne pasje naukowe, niekoniecznie związane z młodzieżą, które szanujemy i wspieramy; obecnie wyrażają się one m.in. w autorskich zajęciach prowadzonych przez nas w ISNS na wszystkich rodzajach studiów (por. niżej: skład osobowy i dydaktyka OBM);
• OBM nie pracuje na zlecenie partii politycznych, natomiast jest otwarty na potrzeby administracji państwowej, samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych; szkół, rodziców i innych wychowawców młodzieży,
• przede wszystkim na potrzeby i inicjatywy młodego pokolenia Polaków; OBM realizuje też badania i ekspertyzy we współpracy z innymi ośrodkami w kraju oraz międzynarodowymi.

Od roku 2008 OBM działa oficjalnie jako pracownia w Zakładzie Metod Badania Kultury, jednakże już od połowy lat 90. realnie funkcjonuje jako mobilny w każdym sensie tego słowa ZESPÓŁ BADAWCZY profesjonalnie przygotowany i wyposażony w duże doświadczenie terenowe zarówno w zakresie badań jakościowych, jak i ilościowych dzieci, młodzieży i ich otoczenia społecznego.

Do 2014 roku OBM współpracował (lub współpracuje) m.in. z: MEN (d. Ministerstwem Edukacji Narodowej i Sportu), Ministerstwem Pracy i Spraw Socjalnych, Kancelarią Prezydenta RP, Urzędem Kultury Fizycznej i Turystyki, Rzecznikami Praw Obywatelskich i Praw Dziecka, Polską Radą Ekumeniczną, Episkopatem Polski, Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Telewizją Polską, Polskim Radiem, Polskimi Radami Młodzieży, prasą ogólnopolską i branżową, Fundacją Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), TNS OBOP, Polskim Towarzystwem Socjologicznym (PTS), Uniwersytetem J. Gutenberga w Moguncji (Niemcy), INJEP (Francja), Uniwersytetem Harvarda (USA), UNESCO, PHARE, programem "Młodzież", programem "Dialog Społeczny", Radą Europy, Akademią Filantropii, Polsko-Niemiecką Wymianą Młodzieży "Jugendwerk", Polską YMCA, ZHP, Fundacją Naumanna, Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej, Fundacją im. S. Batorego, Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży, Fundacją SOS Pomoc Społeczna, Fundacją Bank Żywności SOS, Fundacją Instytut Spraw Publicznych, Fundacją "Bez względu na niepogodę", Fundacją "Dzieci Niczyje" , Stowarzyszeniem G5, Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO), Stowarzyszeniem "Tratwa", Regionalnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej i in..